Cümlenin Ögeleri

CÜMLENİN ÖGELERİ

TYT yaklaştı ve TYT'de en çok soru gelen konulardan biri cümlenin ögeleridir. Bu konuyu pek bilmiyor olabilirsiniz ya da tekrar yapmak istiyor olabilirsiniz. Evet, doğru sitedesiniz. Bu makalede cümlenin ögeleri ile ilgili detaylı konu anlatımını bulabileceksiniz.

Cümlenin ögelerini bulurken ilk yapmanız gereken yüklemi bulmak olacaktır.

TEMEL ÖGELER

Yüklem

Cümlenin en önemli ögesidir. Türkçede yüklem olmadan cümle kurulmaz. Yüklemler iş, oluş, hareket bildiren sözcüklerdir. Yüklemi bulmak için herhangi bir soruya gerek yoktur Çünkü yüklemi bulmak çok kolaydır. Yargı ve durum bildiren bir sözcüğü bulduğumuzda ona yüklem diyebiliriz. Örnek cümleler verecek olursak;

Örnekler;

Ali okuldan geldi. 

Cevap; Bu cümlenin yüklemi "geldi" kelimesidir. Çünkü iş oluş hareket bildiren kelime burada gelmektir.

Elma aldı annem pazardan.

Cevap; Bu cümlenin yüklemi "aldı" kelimesidir. Çünkü iş, oluş, hareket bildiren kelime burada "almaktır". Bu bir devrik cümledir. Kurallı cümlelerde yüklem sonda olur. Fakat bu bir devrik cümledir ve bu yüzden yüklem sonda değildir.

Yataktan kalkarken düştüm.

Cevap; Bu cümlede yüklemi düştüm kelimesidir. Çünkü yargı bildiren kelime burada düştüm sözcüğüdür.

Özne

Özne yüklemin bildirdiği işi yapan kişiye denir. Özneyi bulmak için yükleme "ne, kim" sorusu sorulur.

Örnekler;

Yaz tatilinde çok eğlendim. 

Cevap; Kim eğlendi sorusunu sorduğumuzda gizli özne "ben" cevabını alıyoruz burada gizli özne vardır.

Ersin koşarken kafasını kapıya vurdu. 

Cevap; Yükleme kim sorusunu sorduğumuzda "Ersin" cevabını alıyoruz. Burada "Ersin" gerçek öznedir.

Arabam yıkandı.

Cevap; Arabayı yıkayanın kim olduğunu bilmediğimiz için burada yükleme "ne yıkandı" sorusunu sorarız ve araba cevabını alırız. Burada "arabam" sözcüğü sözde öznedir.

YARDIMCI ÖGELER

Nesne

Eylemden etkilenen ögeye nesne denir. Nesne ikiye ayrılır;

Belirtili nesne:

Yükleme sorulan "neyi, kimi" sorusuna cevap verir.

Örnek; 

Pembe kalemi çok beğendim. 

Cevap; Yükleme "neyi" sorusunu sorduğumuzda "pembe kalemi" cevabını alıyoruz. "Pembe kalemi" sözcüğü belirtili nesnedir.

Not: Belirtili nesneler(- i) hal ekini alır.

Belirtisiz Nesne

Cümlenin ögelerinde özneyi bulduktan sonra yükleme soracağımız ikinci "ne" sorunun cevabı belirtisiz nesnedir.

Örnek;

Ceylan bugün gözlük taktı.

Cevap; İlk yapmamız gereken özneyi bulmaktır. Bu sebeple yükleme "ne, kim" sorusunu sorarız. "Kim taktı?" diye sorduğumuzda "Ceylan" cevabını alırız. Bu sebeple Ceylan öznedir. Daha sonra "Ceylan ne taktı?" sorusunu sorduğumuzda "gözlük" cevabını alırız. Bu cümlede gözlük belirtisiz nesnedir.

Dolaylı Tümleç (Yer tamlayıcısı)

Eylemin yöneldiği bulunduğu ayrıldığı yeri ve yönü bildiren ögedir. Dolaylı tümlece aynı zamanda yer tamlayıcısı adı da verilir. Dolaylı tümleç mutlaka - e, - de, - den hal eklerini alır. Dolaylı tümleci bulmak için yükleme "nereye, nerede, nereden, kime, kimde, kimden" soruları sorulur.

Örnek;

Dün gece arkadaşımda kaldım.

Cevap; "Nerede kaldım?" sorusuna "arkadaşımda" cevabı veriliyor. Bu sebeple arkadaşımda sözcüğü dolaylı tümleçtir.

Zarf Tümleci (Zarf Tamlayıcısı)

Zarf tümleci yüklemi yer, yön, zaman, mekan, miktar yönünden etkiler. Zarf tümlecini bulmak için yükleme nasıl, niçin, neden, ne zaman, ne kadar, nereye soruları sorulur.

Örnek;

Gizem çalışması bittikten sonra meyve yiyor.

Cevap; "Gizem ne zaman meyve yiyor?" sorusunu sorduğumuzda "çalışması bittikten sonra" cevabını alıyoruz. "Çalışması bittikten sonra" zarf tümlecidir.